Μεγάλος κίνδυνος να μετεξελιχθεί σε “χρυσόψαρο” κλεισμένο στη γυάλα της θεσμολαγνείαςΆρθρο – Παρέμβαση του ΠΑΝΟΥ Ε. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
Όλοι όσοι εμπλέκονται χρόνια τώρα στα ζητήματα της Τ.Α. θεωρούν μη διαπραγματεύσιμη την παρακάτω αρχή: Διοικητική μεταρρύθμιση χωρίς χρηματοδοτική υποστήριξη δεν μπορεί να υπάρξει. Σε πολλά ερωτήματα η Τ.Α. έχει δώσει απαντήσεις. Το κεντρικό κράτος δεν γνωρίζουμε τι απαντήσεις δίνει κάθε φορά.
1. Χρειάζονται οικονομικά μέσα για μια νέα διοικητική μεταρρύθμιση;
Ορισμένοι αφελώς και εν πολλοίς άσχετοι με την λειτουργία του θεσμού διατυμπανίζουν δεξιά και αριστερά ότι δεν απαιτούνται χρήματα. Τι σημαίνει όμως ισχυρός και αποτελεσματικός Δήμος; Να πούμε αρχικά ότι μόνο το 25% των ΟΤΑ έχει λάβει επάρκεια για να μπορέσουν να ενταχθούν στο ΕΣΠΑ ως τελικοί δικαιούχοι. Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι ότι για να λειτουργήσει αποτελεσματικά ένας Δήμος πρέπει να υλοποιεί τις αρμοδιότητές του και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τα τοπικά αναπτυξιακά προβλήματα, αλλά και με τοπικά συγκριτικά πλεονεκτήματα. Οι μεγάλες ελλείψεις σε επιστημονικό δυναμικό – κυρίως μηχανικών και οικονομολόγων – δείχνουν ότι οι νέοι Δήμοι χρειάζονται νέο συμπληρωματικό επιστημονικό προσωπικό που θα τους στελεχώσει. Οι νέοι αυτοί υπάλληλοι χρειάζονται εκπαίδευση και πρόβλεψη, έτσι ώστε να μην παρατηρηθούν τα αρνητικά φαινόμενα που παρουσιάστηκαν με τους “Καποδιστριακούς” επιστήμονες. Ισχυροί όμως Δήμοι δεν είναι μόνον υπηρεσίες. Σαν κύτταρο της Αυτοδιοίκησης απαιτείται ομογενοποίηση και έκφραση των ενδοδημοτικών ανισοτήτων. Η σύνδεση της έδρας του νέου ΟΤΑ με τα δημοτικά διαμερίσματα δεν είναι απλό πράγμα. Απαιτούνται νέες επενδυτικές παρεμβάσεις διευκόλυνσης της επικοινωνίας μεταξύ των Δ. Διαμερισμάτων. Το τι έγινε στην Λιθουανία είναι χαρακτηριστικό. Με τον απόλυτο περιορισμό των Δήμων, προέκυψε πρόβλημα ενδοδημοτικής δημοκρατίας. Σήμερα βρίσκονται σε διαδικασία νέας διοικητικής μεταρρύθμισης που θα μειώσει το μέγεθος των ΟΤΑ και επομένως θα αυξήσει τον αριθμό τους. Είναι λοιπόν φανερό ότι η διοικητική μεταρρύθμιση έχει ανάγκη από πόρους τόσο για την λειτουργία της, όσο κυρίως, για επενδύσεις.
2. Τι είδους οικονομικά μέσα χρειάζονται;
Θα τα κατηγοριοποιήσουμε σε βραχυ-μεσοπρόθεσμα και μεσο-μακρυπρόθεσμα. Η πρώτη κατηγορία αφορά τα μέσα που θα στηρίξουν τους Δήμους στα πρώτα τους βήματα. Η δεύτερη έχει να κάνει με την στρατηγική επιλογή της αποκέντρωσης στη χώρα μας. Στην πρώτη απαιτείται ένα χρηματοδοτικό πλαίσιο που θα υποστηρίξει την εφαρμογή και υλοποίηση της διοικητικής μεταρρύθμισης, ενώ η δεύτερη αφορά την αποκέντρωση του κεντρικού κράτους προς την Τ.Α. και τους αναγκαίους πόρους.
3. Με ποιο τρόπο θα στηριχθεί ένα επιχειρησιακό πρόγραμμα εφαρμογής της Διοικητικής μεταρρύθμισης;
Οι ελάχιστες υποχρεωτικές υπηρεσίες των νέων ΟΤΑ είναι: α. Υπηρεσία Προγραμματισμού, β. Οικονομική Υπηρεσία, γ. Τεχνική Υπηρεσία, δ. Υπηρεσία Πληροφορικής, ε. Υπηρεσία Νομικής Υποστήριξης και στ. Υπηρεσία Διαχείρισης Ανθρώπινου Δυναμικού και Πολιτικής Προστασίας.
Τα προηγούμενα χρόνια είχαμε ως προγράμματα υποστήριξης το ΕΠΤΑ και τον ΘΗΣΕΑ. Μέχρι σήμερα καμία αξιολόγηση αυτών των δύο προγραμμάτων δεν έχει γίνει. Ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα για τον «ΘΗΣΕΑ»: i) Γιατί σε έργα που διάλεξαν και ενέταξαν οι ίδιοι οι ΟΤΑ υπάρχει τόσο μεγάλη απόκλιση μεταξύ εγκεκριμένων και συμβολαιοποιημένων προϋπολογισμών; ii) Ποια η σχέση απορροφητικότητας του «ΘΗΣΕΑ» με τις άλλες επιχορηγήσεις των ΟΤΑ; iii) Πόσο οι “δημοφιλείς” δράσεις (ασφαλτοστρώσεις – πλακοστρώσεις) ήταν αποτελεσματικές για την τοπική ανάπτυξη;
Δυστυχώς από ό,τι φαίνεται είμαστε πάνω σε ένα κάρο και προσπαθούμε να ανακαλύψουμε τον τροχό κοιτώντας τα άστρα… Το ερώτημα λοιπόν επανέρχεται με ιδιαίτερη οξύτητα: Που θα βρεθούν οι πόροι; Γιατί διοικητική μεταρρύθμιση με πόρους μόνο της Τ.Α. δεν γίνεται. Από την αναμόρφωση του τομεακού επιχειρησιακού προγράμματος «Διοικητικής μεταρρύθμισης» και την κατάργηση της «Δήμος Α.Ε.» εξοικονομούνται μόνο 100 εκατομμύρια ευρώ. Που θα βρεθούν τα υπόλοιπα 4,5 δισ. ευρώ; Η λύση κατά την άποψή μας είναι μια γενναία χρηματοδότηση του προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Για το 2010 όμως τα μαντάτα είναι άσχημα. Μιλάμε για μείωση τακτικών επιχορηγήσεων της τάξης του 10-15%!
4. Μπορεί να εφαρμοσθεί η φορολογική αποκέντρωση στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα οι πολιτικές δυνάμεις κατά καιρούς μιλάνε για φορολογική αποκέντρωση, είτε ως κυβέρνηση, είτε ως αξιωματική αντιπολίτευση. Τα στοιχεία όμως είναι συντριπτικά. Σε μια χώρα όπου το 80% των φόρων εισπράττεται στα δύο μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα, πόσο λογικό είναι να μιλάμε για φορολογική αποκέντρωση; Μια χώρα δε των 11 εκατομμυρίων κατοίκων δεν είναι δυνατόν να συντηρήσει παράλληλα δύο φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς, του κράτους και της Τ.Α. Επομένως η φορολογική αποκέντρωση πρέπει να έχει χαρακτήρα δημοσιονομικής αποκέντρωσης, με την απόδοση στην Τ.Α. εσόδου από: α) Ακίνητη περιουσία, β) Εισόδημα, γ) Φ.Π.Α. Τι ποσό θα κατανεμηθεί, εξαρτάται από την πολιτική βούληση που θα υπάρξει. Σε συνθήκες όμως οικονομικής κρίσης, ποια κυβέρνηση θα διακινδυνεύσει την μη καταβολή μισθών και συντάξεων, από το να δώσει πόρους στην Τ.Α.; Επομένως το παιχνίδι των πολιτικών συσχετισμών και διεκδικήσεων είναι και πάλι ορατό μπροστά μας.
5. Η διοικητική μεταρρύθμιση “χρυσόψαρο” κλεισμένο στη γυάλα της θεσμολαγνείας;
Και βέβαια πρωτοτυπούμε για μια ακόμη φορά. Καμιά αξιολόγηση του «ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ 1». Αυτό αποτελεί προσβολή για το σύνολο της Τ.Α. Στην Δανία από 1-1-2007 έχουμε νέο Διοικητικό χάρτη, αλλά οι όποιες διαδικασίες και συζητήσεις, κράτησαν 5 χρόνια, ώστε να υπάρξει σχέδιο ομαλής μετάβασης στο νέο σχήμα. Μήπως πρέπει και εδώ να κάνουμε κάτι τέτοιο; Εμείς κάνουμε το αντίθετο. Σε εμάς μετράει μόνο ο πολιτικός χρόνος και οι συσχετισμοί. Να θυμίσουμε όμως ότι το κεντρικό κράτος – διαχρονικά – φτιάχνει νόμους και θεσμούς και τους αφήνει στην τύχη τους. Η μάχη γίνεται με όρους χρυσόψαρου, χωρίς αξιολόγηση του παρελθόντος και με ανορθόδοξους χρόνους και διαδικασίες.
Η εύκολη λύση είναι να δημιουργηθεί θεσμικό πλαίσιο και να νομίζεις ότι κάνεις διοικητική μεταρρύθμιση. Κανένας νομικός ή οικονομολόγος ή ειδικός περί την διακυβέρνηση δεν θα φέρει τα ίδια αποτελέσματα, όσο μια συλλογική προσπάθεια.
Εν κατακλείδι: Είτε σε γυάλα είτε έξω από αυτή η Τ.Α. πέφτει και πάλι στα βαθιά. Για να πιάσει στεριά, χρειάζεται όχι μόνο να ξέρει κολύμπι, αλλά το σωσίβιό της να είναι γεμισμένο με ευρώ. Αυτό δεν προκύπτει από πουθενά σήμερα. Και αν η Διοικητική μεταρρύθμιση αποτύχει, τότε η χώρα θα έρθει πολλά χρόνια πίσω. Ας το αναλογιστούν αυτό καλά οι κάθε λογής μεταρρυθμιστές και θεσμολάγνοι. Και ας μην ξεχνάμε ότι ο κοινοτισμός σ’ αυτή τη χώρα έχει βαθιές ρίζες…
